4. FLET

Flet prosty (podłużny) oraz flet poprzeczny (traverso)

FLET PROSTY

Flet prosty jest jednym z najbardziej popularnych a także jednym z najstarszych instrumentów, jakie zaliczamy do grupy instrumentów dętych drewnianych. Wywodzi się z ludowej fujarki i posiada podobną konstrukcję, jednak nie jest to instrument ludowy. Współcześnie wykorzystuje się go do stylowej gry muzyki dawnej oraz do muzyki folkowej. Flet jest również najchętniej wykorzystywany podczas nauki muzyki na zajęciach wychowania muzycznego.

Flet powszechnie wykorzystywany był w muzyce do połowy XVIII w. Wybrzmiewał jako instrument zespołowy a także jako instrument solowy. Można go usłyszeć w literaturze muzycznej napisanej między innymi przez takich kompozytorów jak: H. Purcell, A. Vivaldi, G. Ph. Telemann, a także w twórczości Jana Sebastiana Bacha. Później, jak już możemy się domyśleć, instrument był wykorzystywany coraz rzadziej. Był on stopniowo zastąpiony przez flet poprzeczny. Jednym z ostatnich jego wystąpień w praktyce koncertowej była partia w operze Ch. W. Glucka „Orfeusz i Eurydyka” napisanej w 1762 roku.

Rodzajów fletów mamy sporo. Od tego, z czego są wykonane i jakiej są wielkości, zależne jest brzmienie i zastosowanie instrumentu. Flety proste powstają z drewna lub wysokiej jakości plastiku. Jednak zdecydowanie lepszą jakością i barwą charakteryzują się flety drewniane. Głównie wykorzystywane jest drewno klonu lub gruszy. Jest ono stosunkowo miękkie, przez co dźwięk instrumentu jest delikatny. Flety z klonu poleca się do gry w zespołach, natomiast flety z gruszy są idealne dla „samouków”. Istnieją również flety wykonane z twardszego gatunku drewna: śliwy, bukszpanu czy jeszcze twardsze: palisandra, tulipanowca czy hebanu.

Główne rodzaje fletów to:

Flet sopranino: zakres dźwięków f2 do g4
Flet sopranowy: zakres dźwięków c2 do d4
Flet altowy: zakres dźwięków f1 do g3
Flet tenorowy: zakres dźwięków c1 do d3
Flet basowy: zakres dźwięków od f do g2

Nazwa każdego z nich sugeruje inną długość i brzmienie każdego z nich – od najwyższego i krótszego do najniższego i dłuższego.

Flety możemy także odróżnić poprzez palcowanie. W szczególności chodzi o podwójne dziurki u podstawy fletu, zarówno pierwsza, jak i druga z kolei. Takie instrumenty można nazwać flety barokowe, a te, które maja pojedyncze, są to flety renesansowe. Jest to duże uproszczenie podziału, gdyż rodzajów fletów i ośrodków, w których one powstawały i powstają do dziś, jest sporo.

FLET POPRZECZNY

Drugim instrumentem dętym drewnianym tego odcinka jest flet poprzeczny, z włoskiego traverso. Konstrukcja tego fletu przez stulecia ulegała wielu przemianom. Instrumenty, które powstały do wykonywania muzyki dawnej, w całości były wykonane z drewna (wyjątkowo z kości zwierzęcej czy kości słoniowej).

Główne rodzaje fletów to:

  • flety renesansowe – bez klap, używane do końca XVII w.;

  • flety barokowe – z jedną klapą (dla dźwięku dis1/es1) lub dwiema klapami (oddzielnie dla dźwięków dis1 i es1 – konstruowane przez Jakuba Joachima Quantza), używane do drugiej połowy XVIII w.;

  • flety klasyczne i romantyczne o rosnącej ilości klap (do 8) dla poszczególnych dźwięków chromatycznych.

Dziś używa się kopii instrumentów historycznych, podobnie jak klawesynów, czyli instrumentów budowanych na wzorcach tamtego okresu oraz z tych samych materiałów.

Do XX wieku produkowano niemal wyłącznie flety drewniane. Współczesne flety wykonuje się głównie z metali – niklu, srebra, złota, a nawet z platyny. Poszczególne metale nadają instrumentom szczególną barwę brzmieniową.
Spośród wielu modeli wyróżnia się zasadniczo:

  • flety wykonane w całości z jednego rodzaju metalu;

  • flety pokryte częściowo (tylko główka) lub w całości od zewnątrz i wewnątrz warstwą innego metalu (np. srebrne pozłacane);

  • flety z główką z metalu innego niż korpus i stopka (np. srebrny ze złotą główką).

Istnieją także współczesne flety z drewna. Czasem do fletu metalowego dodaje się tylko drewnianą główkę, przez co dźwięk staje się miękki, ciepły i cichszy. Inne tworzywa, z których powstają flety, to szkło i kości zwierzęce, są one przeznaczone głównie do celów eksperymentalnych lub ozdobnych.

Najważniejszymi odmianami współczesnego fletu poprzecznego są:

  • flet piccolo (wł. flauto piccolo, ottavino, skrót: fl. picc.; picc.) – o połowę krótszy, o stroju o oktawę wyższym (od c2 lub d2 do c5 – najniższy dźwięk zależy od stopki);

  • flet altowy (wł. flauto contralto, skrót: fl. c’alto) – o skali od f do f3.

Istnieją też inne rzadko używane odmiany fletu, stworzone w XX w.:

  • flet dyszkantowy (ang. treble flute) in G (najniższy dźwięk: g1);

  • flet sopranowy (ang. soprano flute) in Es (najniższy dźwięk: es1);

  • flûte d’amour (zwany też fletem tenorowym; ang. tenor flute) in B lub A (najniższy dźwięk: b lub a);

  • flet basowy in C (najniższy dźwięk: c);

  • flet kontraltowy (ang. contra-alto flute) in G (najniższy dźwięk: G);

  • flet kontrabasowy (ang. contrabass flute lub octobass flute) in C (najniższy dźwięk: C);

  • flet subkontrabasowy lub subkontraltowy (ang. subcontrabass flute lub double contra-alto flute) in G (najniższy dźwięk: G1);

  • flet sub-subkontrabasowy lub oktokontrabasowy (ang. double contrabass flute, także octocontrabass flute lub subcontrabass flute in C (najniższy dźwięk: C2);

  • hyperbass flute in C (najniższy dźwięk: C3).

Warto na koniec dodać, że najstarszym instrumentem z tej rodziny jest „fletnia Pana”, która składa się z piszczałek (rurek) o różnych długościach, połączonych ze sobą. Grano na nich w starożytnych Chinach i w Europie już 500 lat p.n.e. Instrumenty takie używane są do dziś w muzyce ludowej wielu krajów.

Skip to content