Viola da gamba to instrument strunowy, dźwięk wydobywa się za pomocą smyczka. Z włoskiego gamba znaczy noga. Instrument ma wiele kształtów i rozmiarów, które wpływają na jego brzmienie. Viola tenorowa to przodek wiolonczeli, jednak bez nóżki, która jest charakterystyczna dla dzisiejszej wiolonczeli. Grający trzyma ją miedzy nogami. Viola da gamba kontrabasowa to przodek dzisiejszego kontrabasu.
Na instrumencie wykonywano utwory solowe oraz kameralne. Do końca XVII wieku w Anglii powstawały rozmaite tańce, fantazje czy opracowania utworów wokalnych, wykonywane przez grupy muzyków tego samego typu (grających na tych samych instrumentach). Od XVII wieku do połowy wieku XVIII viola da gamba była jednym z najbardziej popularnych instrumentów do gry solowej. Szczególne uznanie zdobyła we Francji, gdzie powstawały również dzieła kameralne z jej użyciem. Choć w XIX wieku zniknęła z sal koncertowych, to wiek XX przyniósł odrodzenie instrumentu oraz tworzonego repertuaru.
Warto wspomnieć, iż viola da gamba była lubianym instrumentem także przez władców. Jednym z nich był król Ludwik XIV, który zatrudnił na swym dworze w Wersalu ówczesnego „króla gambistów” – Marina Marais. O życiu Marina Marais oraz jego relacji z innym mistrzem – Jeanem de Sainte-Colombe powstał film Alaina Corneau pt. „Wszystkie poranki świata” (1991), gdzie możemy usłyszeć jednego z najsłynniejszych współczesnych gambistów, którym jest Jordi Savall. Innym władcą był Henryk XVIII, który pisał utwory na gambę oraz posiadał kolekcję składająca się z 25 różnego rodzaju viol.
Innymi odmianami violi da gamba są:
• Viola da braccio – jedna z najmniejszych violi podobna do dzisiejszych skrzypiec. Braccio z włoskiego to ramię.
• Viola d’amore – pojawiła się w drugiej połowie XVII wieku. W Polsce zwana inaczej altówką miłosną lub amorką. Pod koniec XVIII wieku wyszła z użycia.
• Viola bastrada – tenorowa viola da gamba o 6–7 strunach, używana była od wieku XVI do wieku XVII. W Niemczech można było ją usłyszeć do XIX wieku.
• Viola di bordone – nisko brzmiący instrument w wielkości dzisiejszej wiolonczeli.