Puzon – specjalista od glissanda.
A co to takiego? Jest to płynne przejście z jednego dźwięku do drugiego.
Puzon z włoskiego trombone wywodzi się z trąbki i powstał około wieku XV. Jednak brzmienie tego instrumentu uważano jako szlachetne, dlatego chętnie wykorzystywano puzon do muzyki kościelnej.
W XVI wieku powstała cała rodzina puzonów, która obejmuje instrumenty różnej wielkości, odpowiadające rejestrom głosu ludzkiego. Wielu kompozytorów tworzyło utwory na kilka instrumentów, najczęściej były to trzy puzony, odpowiadające głosowi altu, tenoru i basu. Najbardziej znanym duetem puzonu z głosem ludzkim jest „Tuba Mirum” z Requiem W. A. Mozarta. Pierwszym kompozytorem, który w swoim dziele wykorzystał puzon, był Ludwig van Beethoven, a w epoce romantyzmu kompozytorem, który chętnie wykorzystywał ten instrument do swoich dzieł, był Hektor Berlioz.
Puzon znacznie się różni pod względem budowy od innych instrumentów dętych blaszanych. Wysokość dźwięku zmienia się za pomocą suwaka, a nie – jak w przypadku innych instrumentów tej grupy – wentyli. Puzon zbudowany jest z dwóch długich metalowych rurek w kształcie przypominającym literę U, które połączone są ze sobą, tworząc literę S. Jedna z nich zakończona jest ustnikiem, a druga czarą głosową.
Puzon posiada wiele odmian:
Puzon suwakowy – dźwięk wydobywa się za pomocą suwaka, połączonej z górną częścią tak, aby tworzyć luz i swobodne przesuwanie się rur względem siebie;
Puzon sopranowy– często nazywany również trąbką suwakową, ze względu na podobieństwa w zadęciu, skali i wielkości. Używano go, wraz z pozostałymi rodzajami, do wykonywania chorałów kościelnych w każde święto. Został wyparty w XVIII wieku przez puzon tenorowy, wraz z ulepszeniem technik gry na tym instrumencie;
Puzon altowy– używa się go w dużych orkiestrach symfonicznych. Do obowiązków pierwszego puzonisty (principal trombone) wielkiej orkiestry symfonicznej należy umiejętność gry na puzonie altowym za dodatkowym wynagrodzeniem.
Puzon tenorowo-basowy – ten typ puzonu wyparł wszystkie inne ówczesne puzony przez swoją uniwersalność, stosunkowo małe rozmiary i możliwość grania w większości przydatnych rejestrów. Jest to puzon tenorowy z dodatkowym zaworem, obniżającym dźwięk o kwartę (tzw. kwartwentylem).
Puzon tenorowy – puzon ten nazywany był również tuba minor.
Puzon basowy– zwany inaczej puzonem wspaniałym, puzonem majorowym lub tubą major.
Puzon doppio – puzon podwójny, w niskim stroju. Inne jego nazwy to puzon oktawowy, kontrapuzon lub tuba maxima.
Puzon wentylowy – zastosowano w nim trzy zawory (jak w trąbce), dające siedem kombinacji odpowiadających siedmiu położeniom suwaka. Niektóre modele wyposażane były w dodatkowy zawór, który obniżał strój instrumentu . Puzon wentylowy, dzięki brakowi suwaka, stał się instrumentem nieco mniejszym, co ułatwiło jego wykorzystanie w praktyce muzycznej. Powstały także wersje przeznaczone specjalnie dla orkiestr marszowych oraz konnych – wersja pionowa i cylindryczna. W porównaniu z puzonem suwakowym, puzon wentylowy miał pewne zalety – większą zwartość oraz możliwość gry w żywszych tempach. Wadą był natomiast brak możliwości gry glissando. W XIX wieku puzony wentylowe używane były w składach orkiestrowych obok suwakowych. Współcześnie jednak używa się ich sporadycznie.