ODCINEK 42. Znamiona dawnej władzy gminnej – część 2

Ta dawno już zapomniana sprawa wróciła do mnie jednak, gdy na jedno ze spotkań
prowadzonego przez Grzegorza Płonkę Klubu Dziennikarsko-Literackiego w MDK „Ligota”,
potomkowie panewnickiego sołtysa przynieśli laskę z roku 1804. Na jej mosiężnej głowicy
wygrawerowano: „Gemeinde Panewnik. Kreis Pless. 1804.” Była to więc urzędowa laska
sołtysa, stanowiąca atrybut jego władzy, którą niewątpliwie wprowadziło zarządzenie płynące od
pruskiego tronu królewskiego, sądząc po wyrytej dacie – na początku XIX wieku. Zarządzenie
zapewne określało również wzór i parametry laski. Jej rolę można częściowo przyrównać do
laski marszałkowskiej, lecz nie tylko. Po skonsultowaniu sprawy z panem Zygmuntem Orlikiem
– historykiem i pszczyńskim dziejopisem, autorem między innymi licznych monografii wsi ziemi
pszczyńskiej, dowiedziałem się, że np. taką laskę musiał mieć ze sobą sołtys prowadzący na
stawkę do Pszczyny poborowych ze swej wsi. Brak laski skutkował karą grzywny. Dzięki temu
wyjaśniło się owe „lezienie pod fojtowom krykom” Cóż, poborowym na pewno nie spieszyło się
do wieloletniej służby w pruskiej armii. Co ciekawe, dawna sołtysia laska, jako atrybut władzy
gminnej, przetrwała nawet władztwo pruskie, o czym świadczy fotografia wuja mojej matki –
pierwszego w Odrodzonej Polsce Naczelnika Gminy Borynia w pszczyńskim powiecie,
dzierżącego w prawicy urzędową „fojtową krykę”, przekazaną mu przez poprzednika
zamykającego okres władzy niemieckiej. Wypada nadmienić, że od czasu ustawy o
samorządzie z grudnia 1872 roku, na czele gminnego samorządu, w miejsce sołtysa, stał
„Gemeinde Vorsteher” czyli Naczelnik Gminy.

Jan i Stanisław Witaszek

Tekst pochodzi z biuletynu „Coolturniak” wydawanego przez MDK „Ligota”.

Skip to content